1.- ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΙΟ
(ΤΑΦΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ, ΜΝΗΜΕΙΟ στα Λιπάσματα)
Το ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΙΟ μέσα στα Λιπάσματα. Στο βάθος διακρίνεται ο κάβος Κράκαρη και το κεντρικό λιμάνι του Πειραιά.
.
Α.- ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ
Στη Δραπετσώνα και στον χώρο του πρώην εργοστασίου Λιπασμάτων, βρίσκεται ένα ταφικό μνημείο του Θεμιστοκλή. Ο νικητής της μάχης της Σαλαμίνας Θεμιστοκλής, αρχικά δοξάστηκε από τους συμπολίτες του ωστόσο, ακολουθώντας την μοίρα πολλών ένδοξων τέκνων της Ελλάδας, κάποια στιγμή εξοστρακίστηκε. Διώχθηκε από τους αριστοκρατικούς α-ντιπάλους του και κατέφυγε στην Περσία για προστασία. Έμεινε στα α-πέναντι παράλια της Μικράς Ασίας και πέθανε στη Μαγνησία όπου και ετάφη. Κάποια χρόνια μετά τον θάνατό του, φίλοι του πολιτικοί και θαυ-μαστές του μετέφεραν τα οστά και έφτιαξαν ένα ταφικό μνημείο προς τι-μήν του απέναντι από το σημείο όπου δοξάστηκε, στο σημείο που βρί-σκεται στην έξοδο του λιμένα του Κανθάρου (του κεντρικού λιμανιού του Πειραιά) και απέναντι ακριβώς από την Ψυτάλλεια. Το μαρτυρούν αυτό ο Θουκυδίδης, ο Παυσανίας και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς. Αυτόπτης μάρ-τυρας του Θεμιστόκλειου ήταν και ο Πλούταρχος. Ο χώρος του μνημείου με την ονομασία «Θεμιστόκλειον», βρίσκεται στην παραλία του εργοστα-σίου Λιπασμάτων και η περιγραφή του χώρου του ταφικού μνημείου από τον Διόδωρο τον Περιηγητή (κατ’ άλλους Θεόδωρο) που τον επισκέφτηκε κάποια χρόνια αργότερα δεν αφήνει την παραμικρή αμφιβολία. Λέει συ-γκεκριμένα ο Πλούταρχος για τον Διόδωρο
«Διόδωρος δ’ ο περιηγητής εν τοις περί μνημάτων είρηκεν, ως υ-πονοών μάλλον ή γιγνώσκων, ότι περί τον λιμένα του Πειραιώς, από του κατά τον Άλκιμον ακρωτηρίου, πρόκειταί τις οίον αγκών και κάμψαντι τούτον εντός, ή το υπεύδιον της θαλάττης, κρηπίς εστιν ευμεγέθης και το περί αυτήν βωμοειδές, τάφος Θεμιστοκλέ-ους»
Στον χώρο και στο περιγραφόμενο σημείο υπάρχουν υπολείμματα του ταφικού μνημείου όμως χρειάζεται ανασκαφή για να βρεθούν τα αρχαία και να αναδειχθεί το σπουδαίο αυτό μνημείο. Για όσο καιρό λειτουργού-σαν τα Λιπάσματα, το ταφικό μνημείο έμενε περιτοιχισμένο αλλά και καλυμμένο από χώματα, χημικά και απορρίμματα. Οι αρμόδιοι του ερ-γοστασίου διέδιδαν ότι το ταφικό μνημείο είναι …. «φάρος»!!! και ότι ο τάφος βρίσκεται στην απέναντι ακτή, στη Φρεαττύδα. Ήταν μια απαρά-δεκτη και εγκληματική ενέργεια ανθρώπων που δεν νοιάζονταν παρά για τα κέρδη τους. Έσβηναν την ιστορία της πόλης και αν ήταν δυνατόν θα εξαφάνιζαν κάθε ίχνος της. Υπάρχουν όμως τα γραπτά των αρχαίων συγ-γραφέων, οι παλιοί χάρτες που δείχνουν την ύπαρξη του μνημείου (tombe) και αναφορές ανθρώπων όπως ο Ιάκωβος Δραγάτσης που κατέ-δειξαν και το μνημείο αλλά και τον ακριβή τόπο στον οποίο βρίσκεται.
Πολλά οφείλει η Δραπετσώνα και το μνημείο στον κ. Ιακ.Χ.Δραγάτση, έναν ακούραστο ερευνητή της αλήθειας που στο βιβλίο του «Το Θεμιστό-κλειον» (εκδ. Βασιλική Τυπογραφία Παφτάκη-Παπαγεωργίου 1906 βρί-σκεται στο Αρχείο Μελετόπουλου). Όχι μόνο κάνει μια ενδελεχέστατη μελέτη που αποδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι στον χώρο του ερ-γοστασίου βρίσκεται το Θεμιστόκλειο αλλά παραθέτει και χάρτες και φω-τογραφίες που δεν αφήνουν την παραμικρή αμφιβολία. Θαυμαστής και ο ίδιος του ανδρός αλλά και του άθλου του, γράφει ο Δραγάτσης σε ένα σημείο του βιβλίου του:
«Πάντων δ’ έσχατον, αφ’ ου εφθάσαμεν εις το τέλος του λόγου του περί του Θεμιστοκλέους θα ηδύνατό τις να είπη πόσον αρμόζει η θέσις, όχι μόνον προς τα γεγραμμένα, αλλά και προς αυτό τούτο προ του να ιδρυθεί δηλ. μνημείον τιμητικόν τοιούτου ανδρός, αλ-λά και τοιούτου γεγονότος αναμνηστικόν, όχι μόνον διότι ο τόπος, ως είπομεν, απανταχόθεν είνε σύνοπτος, αλλά και διότι κείται εις τόσον καλόν σημείον, ώστε και δια τους εισπλέοντας και δια τους εκπλέοντας και δια πάντα εκείθεν παριόντα και το στενόν της Σαλαμίνος να δεικνύει και το μέγεθος της νίκης του Θεμιστοκλέ-ους να υπομιμνήσκη και το υπέροχον της διανοίας του ανδρός εις τον νουν να επαναφέρει, ου μην αλλά να κείται εκεί προσόψιος άλλων ομοίως εξεχόντων σημείων και μετ’ αυτών να αναπολή εις την μνήμην την όλην εικόνα των εκεί τελεσθέντων»
Β.-ΤΟ ΠΡΟΣΦΑΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΚΑΙ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΤΩΡΑ
Στον χώρο όπου βρίσκεται το Ταφικό Μνημείο του Θεμιστοκλή (Θεμιστόκλειο) ο Δήμος Δραπετσώνας έχει εκφράσει την πρόθεσή του, και κατά το παρελθόν (1998 και 1999) αλλά και πρόσφατα με αποφά-σεις του δημοτικού του συμβουλίου (και τεχνικό πρόγραμμα 2010), να προχωρήσει στην προφύλαξη, προστασία και ανάδειξη του μνημείου. Παράλληλα έχει θέση σαν στόχο του τον επίσημο χαρακτηρισμό του χώ-ρου που περικλείει το ταφικό μνημείο ως αρχαιολογικού. Πρόθεση του Συμβουλίου επίσης είναι η ανάδειξη αυτού του αρχαιολογικού χώρου, εκτός από ,την διατήρηση της ιστορικής μνήμης, να συμπέσει και με μια αξιοποίηση του προς όφελος των κατοίκων της περιοχής.
Κατόπιν επισκέψεως του κ. Γ.Τσιρίδη και της κ. Ξ. Φωτίου στην αρχαιολογική υπηρεσία στις αρχές του 2010 προέκυψε η ανάγκη να γί-νουν κάποιες ενέργειες. Λόγω των εκλογών το θέμα όμως δεν είχε την α-ναμενόμενη εξέλιξη που τώρα μπορεί να έχει καθώς δεν απαιτεί ούτε με-γάλα ποσά να διατεθούν ούτε οι υπηρεσίες να εμπλακούν πολύ σε μια περίοδο διοικητικών αναστατώσεων λόγω της μεταρρύθμισης η οποία ε-πήλθε στους ΟΤΑ.
Προκειμένου, λοιπόν, να διεξαχθούν στον χώρο αυτό εργασίες κα-θαρισμού, αποκατάστασης του τοιχίου και αξιολόγησης και καταγραφής τυχόν ευρημάτων από την αρχαιολογική υπηρεσία, και σε συνεννόηση με αυτήν, προτείνουμε να εκτελέσει ο δήμος με ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ή με ΑΝΑΘΕΣΗ ΚΑΤΟΠΙΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ (πρόχειρου) ένα έργο με τίτλο:
«ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΙΟΥ».
Για την εκτέλεση του έργου θα προσληφθούν για διάστημα 3 (τριών) μηνών 3 (τρεις) εργάτες και 1 (ένας) αρχαιολόγος με την υπόδειξη της αρχαιολογικής υπηρεσίας και το έργο θα γίνει υπό την επίβλεψη της ΚΣΤ’ Εφορίας Αρχαιοτήτων Πειραιά. Ο προϋπολογισμός του έργου είναι 20.000 ευρώ, αφορά σε μισθοδοσίες και ασφαλιστικές εισφορές και σχε-τικό κονδύλι έχει περιληφθεί στον Προϋπολογισμό του 2010 του Δήμου Δραπετσώνας και στο Τεχνικό του Πρόγραμμα.
Η απόφασή μας αυτή θα επιβαρύνει τον Δήμο με ποσό 25.000 ευρώ για το οποίο ο Δήμος Δραπετσώνας έχει ήδη λάβει απόφαση να τα εισπράξει –και τα εισέπραξε- με επιβολή ανταποδοτικού δυνητικού τέ-λους στις βιομηχανίες της περιοχής.
Παράλληλα ο Δήμος πρέπει να πάρει μια απόφαση για τον
Χαρακτηρισμό του Ταφικού Μνημείου του Θεμιστοκλή (του αποκαλού-μενου στην αρχαιότητα ως «Θεμιστόκλειου») ως Αρχαιολογικού Χώρου.
Αυτή η απόφαση δεν θα επιβαρύνει οικονομικά τον δήμο. Πιθανώς να χρειάζεται σχετικά εισήγηση ή απόφαση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής.
2.- ΑΦΡΟΔΙΣΙΟ
(Ιερό της Αφροδίτης)
Αριστερά από τον πύργο της Ηετιώνειας Πύλης (Καστράκι) και στο βάθος ήταν το Αφροδίσιο
Α.- ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Το Ιερό της Αφροδίτης υπήρχε στην αρχαιότητα εκεί που σήμερα είναι το ΑΠΡΟΟΠΤΟ και ο Σταθμός Λαρίσης του ΟΣΕ στα όρια των δήμων Κερα-τσινίου-Δραπετσώνας και Πειραιά
Εκεί σήμερα υπάρχει ο μεγαλύτερος επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος του Πειραιά που περιλαμβάνει τμήμα του Κονώνιου τείχους και πύργο της Ηετιώνειας Πύλης (το ονομαζόμενο Καστράκι)
Στο Κονώνειο τείχος, στην Ηετιώνεια Πύλη, κατά την ανασκαφή που έγι-νε εκεί, βρέθηκαν δύο επιγραφές. Οι επιγραφές αυτές γράφουν τα εξής:
1η: «ΕΠ’ ΕΥΒΟΥΛΙΔΟ ΑΡΧΟΝΤΟΣ ΑΠΌ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΡΞΑΜΕΝΟΝ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΩΝ ΠΥΛΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΆ ΤΟ ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΝ ΕΠΙ ΔΕΞΙΑ ΕΞΙΟΝΤΙ Γ[Η]ΗΗΓ[Δ]ΔΔΔΔ ΜΙΣΘΩΤΗΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΒΟΙΩΤΙ-ΟΣ ΑΥΤΉ ΠΡΟΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΛΙΘΩΝ»
2η: «ΕΠΙ ΔΙΟΦΑΝΤΟ ΑΡΧΟΝΤΟΣ ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝΟΣ ΜΗΝΟΣ ΕΣ ΤΑ ΚΑΤ’ ΗΜΕΡΑΝ ΕΡΓΑ ΖΕΥΓΕΣΙ ΤΟΥΣ ΛΙΘΟΥΣ ΑΓΟΥΣΙ ΜΙΣΘΟΣ/ ΗΓ[Δ] Δ/ΣΙΔΗΡΙΩΝ ΜΙΣΘΟΣ Γ[Δ]»
(ΣΗΜ.: Τα παραπάνω αναφέρονται αναλυτικά και παρατίθενται φωτογρα-φίες στο πόνημα του Σταϊχάουερ «Η Ηετιώνεια Πύλη»)
Στην 1η επιγραφή αναφέρεται σαφώς ότι εκτελέστηκαν κάποιες εργασίες –κατασκευές (επισκευές πιθανώς) που έγιναν στο τείχος κοντά στο Αφρο-δίσιο.
Στην 2η επιγραφή επιβεβαιώνεται ότι εκεί έγιναν εργασίες επισκευής κά-ποια στιγμή
Με βάση αυτά τα απ’ ευθείας ανασκαφικά ευρήματα αλλά και από περι-γραφές αυτόπτων μαρτύρων περιηγητών της αρχαίας εποχής, γνωρίζουμε ότι δίπλα στην Ηετιώνεια Πύλη βρισκόταν το Ιερό της Αφροδίτης, το Α-φροδίσιο.
Αναφορές στο Αφροδίσιο γίνονται στον Αριστοφάνη (στο έργο του «Ειρή-νη»), στον Παυσανία κλπ. Οι αναφορές των αρχαίων αποδίδουν την ίδρυ-ση του Αφροδίσιου είτε στον Θεμιστοκλή για την νίκη στη Σαλαμίνα, είτε στον Κόνωνα για τη νίκη του στην Κνίδο (στα παράλια της Μικράς Ασίας) όπου υπήρχε περίφημος ναός της Αφροδίτης. Πιθανό είναι να προϋπήρ-χε ναός της Αφροδίτης που ενισχύθηκε με αφορμή αυτές τις νίκες.
Πάντως δεν βρέθηκε κανένα θεμέλιο του ναού ως τώρα πράγμα που δεί-χνει ότι οι βάρβαροι καταστροφείς του το εκθεμελίωσαν για να μην φαί-νεται καν η ύπαρξή του. Κάποια πιθανά ερείπια που έχουν απομείνει τα σημειώνει ο κ. Σταϊχάουερ που έκανε την ανασκαφή της Ηετιώνειας Πύ-λης.
Ωστόσο, η μη ύπαρξη βαριών κατασκευών πάντως ενισχύεται από το γε-γονός ότι τα Ιερά της Αφροδίτης ήταν συνήθως κήποι. Αν είναι έτσι, τότε η περιοχή αυτή της σημερινής κοινότητας Δραπετσώνας του δήμου Κε-ρατσινίου Δραπετσώνας θα πρέπει να ήταν ένας παράδεισος. Με την επι-βλητική Ηετιώνεια Πύλη, τους μεγαλοπρεπείς τύμβους και τραπεζώνες (τάφους) ερείπια των οποίων υπήρχαν διάσπαρτα μέχρι πρόσφατα σε όλη την περιοχή, και με το λιμάνι από τη μια και τα στενά της Σαλαμίνας από την άλλη, η Δραπετσώνα πρέπει να ήταν μια υπέροχη πόλη-τοποθεσία στην αρχαιότητα.
Κατά την αρχαιότητα η Δραπετσώνα ήταν η Ηετιώνεια δηλαδή η περιοχή της Ηετιώνειας Πύλης, ένας Τραπεζών γεμάτος «τράπεζες» δηλαδή ταφό-πλακες ηρώων και άλλων πολιτών που θάβονταν έξω από τα σπουδαία τείχη που προστάτευαν το λιμάνι από θαλάσσιες αλλά και χερσαίες επι-θέσεις.
Οι «τράπεζες» (τύμβοι) χάθηκαν λόγω της άναρχης ανοικοδόμησης αλλά ένα μεγάλο ταφικό μνημείο, ο πιο σπουδαίος και μεγάλος τύμβος της αρχαιότητας στον Πειραιά, μνημείο αφιερωμένο στον στρατηγό Θεμιστο-κλή, τον νικητή της Σαλαμίνας, το Θεμιστόκλειο, περιμένει την ανάδειξη και αξιοποίησή του.
Όπως χάθηκαν οι τύμβοι στην περιοχή γύρω από το Καστράκι και τη γέ-φυρα Αγίου Διονυσίου, έτσι χάθηκε και το Αφροδίσιο. Διαδοχικές επεμ-βάσεις στον χώρο δίπλα στην Ηετιώνεια Πύλη, στον χώρο που σήμερα αξιοποιείται από τον Δήμο σαν χώρος πρασίνου (ανάμεσα στον αρχαιολο-γικό χώρο και το «Απρόοπτο») κάλυψαν τα ίχνη του σπουδαίου αρχαίου ναού.
Η πρώτη εκσκαφή έγινε πριν τον Πόλεμο προκειμένου να φτιαχτεί ο σι-δηροδρομικός σταθμός Λαρίσης. Εκεί που είναι τώρα οι γραμμές ήταν πιθανότατα το Αφροδίσιο.
Ό,τι απέμεινε, θαμμένο στη γη, το κατέστρεψε η δεύτερη εκσκαφή που έγινε το 1989 από τον ΟΛΠ για τη δημιουργία ενός σούπερ μάρκετ των εργαζομένων του και άλλες εγκαταστάσεις. Η αρχαιολογική υπηρεσία έδωσε τότε την άδεια στον ΟΛΠ για την εκσκαφή και αυτό μας κάνει να πιστεύουμε ότι η μεγάλη καταστροφή πρέπει να είχε ήδη συντελεστεί κατά την εκσκαφή του ΟΣΕ.
Το ίδιο το Κράτος δια μέσου των οργανισμών του κατέστρεψε την ιερή αρχαία κληρονομιά.
Β.- ΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΣΗΜΕΡΑ
Σήμερα δεν μπορεί πια να γίνει πλήρης αποκατάσταση του Αφροδίσιου. Μπορεί όμως να δημιουργηθεί ένα μνημείο στον χώρο αυτό που να δεί-χνει που ήταν και πως ήταν αυτό το ιερό της αρχαιότητας.
Μέσα στον χώρο που προορίζεται για πράσινο και αναψυχή μπορεί να γίνει μια μικρή αναπαράσταση του Αφροδίσιου. Γνωρίζουμε πως έμοιαζε πολύ με το Αφροδίσιο της Κνίδου και έτσι μπορούμε να έχουμε μιαν α-ναπαράσταση σε σχέδια ή τρισδιάστατη και είναι θετικό το γεγονός ότι αυτή η αναπαράσταση μπορεί να εγκατασταθεί στον χώρο που μετατρέ-πεται από τον Δήμο σε χώρος αναψυχής και πρασίνου, αφού και στα Αφροδίσια της αρχαιότητας το χαρακτηριστικό τους ήταν οι κήποι πρα-σίνου που τα περιέβαλαν.
Σε ένα περίοπτο σημείο, όπου θα φιλοξενηθούν και οι πλάκες (ή αντί-γραφά τους) που βρέθηκαν στην Ηετιώνεια, θα διατηρούσε τη μνήμη αυ-τού του σπουδαίου αλλά χαμένου πια αρχαίου ναού μειώνοντας κάπως την μεγάλη απώλεια.
Ο Σταϊχάουερ θα μπορούσε να μας δώσει και για το θέμα αυτό καμιά ιδέα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου